راه‌اندازی مؤسسات پس‌انداز و تسهیلات مسکن
مؤسسات پس‌انداز و تسهیلات مسکن دارای مجوز از بانک مرکزی می‌توانند با جذب سپرده و اعطای تسهیلات مسکن در یک استان مشخص فعالیت کنند. حداقل سرمایه لازم برای تأسیس و فعالیت مؤسسه پس‌انداز و تسهیلات مسکن در تهران مبلغ 500 میلیارد ریال و در سایر کلان‌شهرها و مراکز استان‌ها نیز 300 میلیارد ریال است.
نظام تأمین مالی بخش مسکن در کشور با چالش‌هایی از جمله کمبود منابع اعتباری پایدار، پایین بودن نسبت تسهیلات به قیمت مسکن و نبود ابزار‌های مالی کافی در بخش مسکن مواجه است. بر این اساس، اتخاذ روش‌‌های نوین و بهره‌گیری از رویکرد‌های اثرگذار در تأمین مالی مسکن به همراه ایجاد نهادهای جدید می‌تواند راهکار مطلوبی برای برون‌رفت از این شرایط باشد. از جمله نهادهایی که می‌تواند نقش مؤثری در توسعه نظام تأمین مالی بخش مسکن ایفا کنند، می‌توان به مؤسسات پس‌انداز و تسهیلات مسکن منطقه‌ای اشاره کرد. مؤسسات مذکور، می‌توانند از طریق جذب پس‌اندازهای خرد و اعطای تسهیلات مسکن در مناطق جغرافیایی مشخص به تأمین مالی بخش مسکن در آن مناطق کمک کنند.
مؤسسات پس‌انداز و تسهیلات مسکن که در بیشتر کشورها تحت عنوان مؤسسات پس‌انداز و وام (Savingsand Loan Associations) و یا دیگر عناوین مشابه وجود دارند، در واقع نوعی از نهادهای مالی هستند که سپرده‌‌های پس‌انداز خرد را دریافت کرده و وام‌‌های مسکن ارائه می‌کنند. هدف اصلی تأسیس اینگونه مؤسسات، ارائه وام‌‌های رهنی برای خرید ملک مسکونی در مناطق جغرافیایی مشخص است. با فراهم کردن بستر تأسیس مؤسسات پس‌انداز و تسهیلات مسکن، می‌توان انتظار داشت که یکی از زمینه‌های شکل‌گیری پایدار و مداوم منابع مالی مورد نیاز برای تأمین مالی بخش مسکن و همچنین تسهیل و تسریع تأمین مسکن اقشار مختلف جامعه بدون داشتن اثرات تورمی و ازدحامی برای دیگر بخش‌‌های اقتصادی فراهم شود.
البته سابقه تأسیس اینگونه نهادهای تأمین مالی بخش مسکن به قبل از انقلاب برمی‌گردد. در آن دوره با تصویب قانون تشویق پس‌انداز مسکن در سال 1346، تا سال 1358 تعداد 16 شرکت پس‌انداز و وام مسکن در تهران و 14 استان کشور تأسیس شده بود. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و متعاقب اجرای قانون ملی شدن بانک‌ها در سال 1358، تمام 16 شرکت پس‌انداز و وام مسکن همراه با بانک ساختمان و شرکت سرمایه‌گذاری ساختمان بانک‌های ایران در بانک رهنی ادغام شده و بانک مسکن را تشکیل دادند.
این گزارش حاکیست بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با هدف توسعه و تعمیق نظام تأمین مالی بخش مسکن در مناطق مختلف کشور و با استناد به تکلیف مقرر در ماده (2) آیین‌نامه اجرایی تبصره (2) ماده (7) «قانون حمایت از احیاء، بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری» موضوع تصویب‌نامه شماره 120672/ت48328هـ مورخ 14/10/1393 هیأت محترم وزیران، «دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر مؤسسات پس‌انداز و تسهیلات مسکن» را تدوین کرد که پس از طرح و بررسی در یکهزار و دویست و بیست و سومین جلسه مورخ 16/6/1395 شورای پول و اعتبار تصویب شد. بر این اساس، مؤسسات پس‌انداز و تسهیلات مسکن پس از اخذ مجوز از بانک مرکزی، در چارچوب مفاد دستورالعمل مزبور می‌توانند با جذب سپرده و اعطای تسهیلات مسکن در یک استان مشخص فعالیت کنند. همچنین بر اساس مفاد دستورالعمل اجرایی مذکور، حداقل سرمایه لازم برای تأسیس و فعالیت مؤسسه پس‌انداز و تسهیلات مسکن در تهران مبلغ 500 میلیارد ریال و در سایر کلان‌شهرها و مراکز استان‌ها نیز 300 میلیارد ریال است.
برهمین اساس «دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر مؤسسات پس‌انداز و تسهیلات مسکن» به شبکه بانکی ابلاغ شد. امید است با شکل‌گیری این نهاد جدید در نظام تأمین مالی بخش مسکن، شرایط برای تأمین مسکن اقشار مختلف جامعه بیش از پیش تسهیل و تسریع شود.
عرضه کاهش یافت؛ اوراق مسکن گران شد
مدیر عامل فرابورس گفت: با توجه به کاهش عرضه نسبت به تقاضای اوراق تسه هم اکنون با احتساب بهای تمام شده تسهیلات نسبت به نرخ سود اقساط پرداختی برای خرید خانه به صرفه نیست.
امیر هامونی مدیر عامل فرابروس با وارد دانستن دغدغه مردم نسبت به گران شدن اوراق حق تقدم استفاده از تسهیلات مسکن گفت: بهای تمام شده این تسهیلات نسبت به نرخ سود اقساط پرداختی در فاصله زمانی 10 تا 12 سال به بانک مسکن برای هر متقاضی حدود 21 تا 22 درصد تمام می شود که با توجه به نرخ تورم و نرخ تنزیل اقساط این عدد برای تهیه اوراق در شرایط کنونی نمی صرفد.
وی با اذعان به اینکه حجم عرضه اوراق حق تقدم تسهیلات مسکن نسبت تقاضای موجود پاسخگو نیست، گفت:برای عرضه بیشتر اوراق بنا است بانک مسکن اوراق تسه سررسید شده را دوباره احیا کند بطوریکه اوراق منتشر شده در سال 93 به بعد که مهلت استفاده از حق تقدم آنها برای دریافت تسهیلات از بانک مسکن پایان یافته، دوباره در فرابورس عرضه می شود با این تفاوت که نسبت به سایر اوراق از سررسید شش ماهه برخوردار خواهد بود.
هامونی در پاسخ به این پرسش که چه زمانی اوراق مذکور در بازار فرابورس عملیاتی خواهد شد؛ پاسخ داد : نامه نگاری با بانک مسکن انجام شده و هم اکنون فرابورس در حال بررسی فنی این موضوع است تا بزودی 15 درصد اوراق منقضی شده حق تقدم تسهیلات مسکن به منظور کمک به حجم عرضه این اوراق دوباره در فرابورس فعال شود.
به گفته این مقام مسئول مصوبه‌ای در ستاد تدابیر ویژه اقتصادی وجود دارد که بر اساس آن علاوه بر بانک مسکن سایر بانک ها نیز بتوانند از این اوراق استفاده کنند و امتیاز اوراق حق تقدم تسهیلات مسکن از طریق سایر بانک ها نیز در فرابورس عرضه شود.
در روز های پایانی هفته گذشته قیمت هر برگ اوراق حق تقدم استفاده از تسهیلات مسکن در فرابورس از یکصد هزار تومان فراتر رفت.